PCT-terrein

4.9 Landschap en cultuurhistorie

Beleid

Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (provincie Zuid-Holland, 2003)

De provincie Zuid-Holland heeft de Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (CHS) vastgesteld. De provincie betrekt hierdoor de cultuurhistorie bij ruimtelijke ontwikkelingen en richt zich hierbij vooral op het beschermen en versterken van het cultureel erfgoed voor zover dit is vastgelegd op de kaart van de CHS. Om deze reden is de CHS opgenomen in de streekplannen en in de Nota Regels voor Ruimte. De CHS vormt de basis voor toetsing van en advisering over bestemmings- en bouwplannen van gemeenten op erfgoedaspecten.

Het cultureel erfgoed wordt hier opgevat als het geheel van overblijfselen uit het verleden in:

• de bodem (archeologie);
• de ongebouwde omgeving (landschap);
• de gebouwde omgeving (nederzettingen).

Wanneer deze overblijfselen nog voldoende herkenbaar zijn als een kenmerk van de regionale bewonings- en ontginningsgeschiedenis zijn ze op kaart gezet. Ieder onderdeel, archeologie, historische stedenbouw en historisch landschap, bestaat uit twee kaarten die inzichtelijk maken wat in Zuid-Holland cultuurhistorisch van belang is en waarom:

• de kenmerkenkaart, waarop de kenmerkende nederzettingspatronen, landschapspatronen en de archeologische opbouw van het landschap zijn weergegeven;
• de waardenkaart, waarop de waardevolle structuren van de kenmerkenkaart zijn gewaardeerd.

De provincie heeft in 2007 een Handreiking vastgesteld, die een hulpmiddel is bij de ontwikkeling en vormgeving van ruimtelijke plannen met inachtneming van het cultureel erfgoed.

Huidige situatie

Het plangebied ligt geheel in een droogmakerij, maar ligt tegen de overgang tussen het veengebied naar het zeekleigebied van de Polder de Hazerswoudsche Droogmakerij. Het plangebied heeft overwegend het karakter van een grootschalig akkerbouwgebied. Kenmerkend zijn de openheid en de blokvormige verkaveling.

Aan de noordzijde van de Hazerswoudsche Droogmakerij ligt een verkavelingspatroon dat herinnert aan dat van de veenweidegebieden: smalle percelen, opstrekkend vanaf de Voorweg, en met relatief veel sloten. Hoewel de bodem hier iets hoger ligt dan elders in de polder, heeft dit deel van de polder de kenmerken van een natter gebied. Een verklaring hiervoor is de kwel uit het veengebied die aan de rand van de droogmakerij sterker is dan in het midden. Het midden en zuiden van het plangebied liggen lager en zijn in rechthoekige blokken verdeeld. Het komt erop neer dat in deze polder de overgang van twee landschapstypen gestalte krijgt.

Het plangebied wordt ook sterk gekarakteriseerd door zijn randen. Aan de noordkant is dat de oude Voorweg, die een gedifferentieerd profiel heeft: deze weg is zowel as als rand in het boomsierteeltgebied en is ook de dijk van de droogmakerij. Aan de noordoostzijde ligt de plas van Rozenoord, een veenplasje dat kennelijk niet in de droogmakerij is opgenomen. De zuidrand van dit veenrelict is de oude Achterweg; het tracé daarvan is ook nog herkenbaar in de zuidrand van de camping. De camping bevat de resten van een molenviergang. Naast het veenrelict ligt het International Trade Centre, dat de uitstraling heeft van een modern bedrijventerrein.

De zuidelijke rand van het plangebied wordt gevormd door de Hoogeveenseweg, één van de ontsluitingswegen in de Hazerswoudsche Droogmakerij. Binnen het plangebied liggen twee boerderijen aan deze Hoogeveenseweg. De westelijke rand ten slotte wordt ontsloten door de Middelweg, een secundaire ontsluitingsweg, die vrijwel kaal door het polderlandschap loopt.

Waardering

De Hazerswoudsche Droogmakerij is vanuit cultuurhistorisch oogpunt waardevol, vanwege de strakke inrichting van de droogmakerij en de gedeeltelijk met bomen beplante wegen. Het gebied laat zien welke ontwikkelingen het in het verleden heeft doorgemaakt. De cultuurhistorische waarde wordt bepaald door de uitgesproken openheid en de zichtrelaties tussen de droogmakerij en de daarin gelegen dorpen.

In de rapportage Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (Rijnstreek) wordt de Hazerswoudse Droogmakerij ingedeeld in de middencategorie (middenkwaliteit); de Hoogeveenseweg is op kaart gezet als een historisch-landschappelijke lijn van een redelijk hoge waarde.

Figuur 4.1 Landschappelijke en cultuurhistorische waarden (bron: provincie Zuid-Holland)

Toekomstige situatie

Het open droogmakerijlandschap zal plaats maken voor een agro-industrieel landschap. Door de aanleg van het Bentwoud neemt de openheid in de omgeving reeds af. Het onderliggende landschappelijke verkavelingspatroon blijft op het PCT-terrein gehandhaafd en wordt versterkt door een raster van wegen en brede bermsloten. In het plangebied worden diverse groenblauwe zones gerealiseerd. Het bovenland met de daar aanwezige groen- en waterelementen blijft ongemoeid.

Conclusie

De belangrijkste cultuurhistorische kenmerken, de verkavelingsstructuur en patronen, blijven herkenbaar en beeldbepalend. De Hoogeveenseweg wordt niet aangetast.